Amsterdamse school
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een Nederlandse bouwstijl uit de periode 1910-1940, gekenmerkt door expressieve vormen, rijkelijk gebruik van baksteen met decoratief metselwerk en een focus op het gebouw als een 'Gesamtkunstwerk'.
Omschrijving
De Amsterdamse School is een bouwstijl die ontstond rond 1910 in Nederland en duurde tot ongeveer 1940. Het was een reactie op het meer rationele bouwen en kenmerkt zich door expressieve en soms fantastische vormen. Belangrijke kenmerken zijn het gebruik van baksteen, vaak met bijzonder siermetselwerk, plastische gevels, grillige kozijnvormen met horizontale roeden (laddervensters) en glas-in-lood ramen. De stijl omvatte niet alleen architectuur, maar ook interieurontwerp, meubels en toegepaste kunst. Architecten van de Amsterdamse School zagen het gebouw als een totaal kunstwerk. De beweging had idealen over vernieuwende architectuur en stedenbouw en streefde naar een plezierige woon- en werkomgeving, met name voor arbeiders.
Kenmerken
De Amsterdamse School kenmerkt zich door het zichtbare vakmanschap in onder andere siermetselwerk en het gebruik van handvormstenen. De architectuur is plastisch, met massieve, soms golvende gevels en een expressief karakter. Horizontale lijnen overheersen vaak, aangevuld met verticale accenten. Er werd veelvuldig gebruik gemaakt van baksteen, maar ook andere materialen zoals natuursteen en hout werden toegepast. Soms werden materialen onconventioneel gebruikt, zoals dakpannen als muurbekleding. Opvallende elementen zijn ook de expressieve ingangspartijen, ramen met roeden (laddervensters), glas-in-lood en accenten bij deuren en doorgangen. Daken zijn veelal steil en soms versierd met torentjes. De stijl kan gezien worden als onderdeel van het expressionisme en heeft verwantschap met Art Deco.
Bekende voorbeelden en architecten
Belangrijke architecten die aan de basis stonden van de Amsterdamse School waren Michel de Klerk, Jan van der Mey en Piet Kramer. Zij werkten aanvankelijk op het bureau van Eduard Cuypers. Een van de meest iconische voorbeelden van de Amsterdamse School is het gebouwcomplex 'Het Schip' (1919) in Amsterdam, ontworpen door Michel de Klerk. Dit gebouw, met zijn expressieve metselwerk en golvende vormen, huisvest tegenwoordig het Museum Het Schip, gewijd aan de Amsterdamse School. Andere bekende voorbeelden zijn onder meer gebouwen in de Spaarndammerbuurt en het complex De Dageraad in Amsterdam, ontworpen door Piet Kramer en Michel de Klerk. De stijl is ook buiten Amsterdam toegepast, bijvoorbeeld in Hilversum (Willem Dudok) en Groningen (Siebe Jan Bouma en Egbert Reitsma).
Gebruikte bronnen: